Szakale, choć wyróżnione jako odrębna grupa, jest to tak naprawdę nazwa kilku gatunków średniej wielkości drapieżników z rodziny psowatych, a mianowicie Szakal pręgowany (Canis adustus),Szakal złocisty (Canis aureus) i Szakal czaprakowy (Canis mesomelas ). To najczęściej wymieniane gatunki z tej grupy zwierząt. Jednak klasyfikacja tych zwierząt przysparzała wielu problemów biologom i naukowcom. Przez wiele lat mieli oni problemy z tym, aby odpowiednio powiązać je i umieścić w odpowiednim miejscu drzewa genealogicznego rodziny psowatych. Do tej pory przykładowo niektóre klasyfikacje zaliczają szakala etiopskiego do rodziny szakali, a inne nie. Co więcej Szakal pręgowany oraz Szakal czaprakowy są ze sobą znacznie bardziej powiązane niż Szakal złocisty, któremu z kolei bliżej do wilków, psów czy kojotów. Dlatego możemy powiedzieć, że jest to dziki odpowiednik psa – Szakal.
Szakal charakterystyka
Szakal to zwierzę, które dość mocno wyglądem przypomina psa domowego, jednak z pewnością jest to jego dziki i drapieżny odpowiednik. Występuje na terenie niemalże całej Afryki, południowej Azji oraz w Europie, na półwyspie bałkańskim. Różnią się one od siebie przede wszystkim kolorem umaszczenia oraz środowiskiem życia. Szakal złocisty o piaszczystym kolorze preferuje otwarte, trawiaste równiny. Z kolei Szakal pręgowany zdecydowanie woli tereny bardziej zarośnięte. Żyje głównie wzdłuż biegów rzek w gęstych zaroślach. Ten szakal jest koloru khaki, ale to, co ma najbardziej charakterystycznego w swoim wyglądzie to biała końcówka ogona i oczywiście paski biegnące wzdłuż boków. Stąd też wzięła się jego nazwa – szakal pręgowany. Z kolei Szakal czaprakowy (Canis mesomelas) jest łatwo rozpoznawalny ze względu na to, że na grzbiecie ma czarną sierść, która przypomina płaszcz. Widać to bardzo wyraźnie, ponieważ kontrastuje z jego rudą sierścią na reszcie ciała. Na końcu ogona Szakal ten ma czarną plamę, podobnie zresztą jak Szakal złocisty. Ten gatunek szakala jest najczęściej spotykany przez człowieka, najłatwiej na niego trafić. Być może dzieje się, dlatego, że prowadzi on dzienny tryb życia w przeciwieństwie do swoich krewniaków. Szakale, bowiem zwykle prowadzą nocny tryb życia, najbardziej aktywne są o zmierzchu i świcie.
Szakale nie należą do dużych zwierząt. Nie osiągają zbyt dużych rozmiarów, a ich masa całkowita dochodzi maksymalnie do dwudziestu kilogramów. Długość ciała nie przekracza jednego metra, natomiast wysokość w kłębie to około pół metra. Trzeba jednak pamiętać, że samice są o około 15% mniejsze. Długość ogona szakala dochodzi do 20 cm. Szakale posiadają długie i zakrzywione kły, które doskonale przystosowane są do polowania na małe ptaki, ssaki i gady. Z kolei duże stopy szakali i zespolone kości nóg sprawiają, że są doskonale przygotowane fizycznie do długodystansowego biegu. Przez dłuższy okres potrafią utrzymać stałą prędkość w okolicy 16 km/godzinę.
Występowanie Szakali
Jak już zostało wspomniane Szakale są najczęściej spotykane na terenie centralnej oraz północnej Afryki. Tam występują wszystkie trzy gatunki szakala. Jednak Szakala złocistego (Canis aureus) możemy również spotkać na terenach południowej Azji, pojawia się również w Europie Południowo-wschodniej, w tym i w Chorwacji.
Ten dziki odpowiednik psa – Szakal zamieszkuje głównie otwarte, trawiaste tereny, takie jak sawanny. Często możemy je również spotkać na terenach pustynnych czy na suchych łąkach. Szakla pręgowany preferuje nieco bardziej mokre środowisko, dlatego najczęściej zamieszkuje tereny bagienne, bądź też takie, gdzie jest dużo wilgoci. Z kolei Szakal czaprakowy nieraz jako miejsce swojego życia wybiera las.
Tryb życia
Szakale czaprakowe
Szakale złociste
Szakale żyją najczęściej samotnie lub w parach. Nieco rzadziej zdarza się, że dobierają się w grupy i wspólnie wędrują i szukają pożywienia. Jednak nie muszą to być spokrewnione osobniki, zwykle są to luźno ze sobą powiązane jednostki, które łączą się w grupy po to, aby wspólnie przetrwać. Co ciekawe, Szakale to jeden z niewielu gatunków gdzie para samiec z samicą są ze sobą związani do końca swojego życia.
Szakale, podobnie jak inne psowate, są osobnikami terytorialnymi. Terytorializm jest to forma pewnych instynktownych zachowań, które skupiają się wokół obrony obszaru uznawanego za własny. Zwierzęta bronią swojego terenu przede wszystkim przed osobnikami innych gatunków. Sposoby oznaczania terenu są zwykle podobne u każdego zwierzęcia – robią to głównie za pomocą moczu, odchodów oraz wydzielin gruczołów zapachowych. Takie oznaczanie jest pomocne nie tylko przy odstraszaniu przedstawicieli innych gatunków, ale również służy do identyfikacji terenu "przyjaznego", czyli należącego do osobników tej samej grupy. Co ciekawe w parze kojotów zarówno samiec, jak i samica zajmują się oznaczaniem terenu. Bronią go również i chronią przed osobnikami innego gatunku wspólnie.
Szakal rozmnażanie i rozwój
Ciekawym zachowaniem wśród Szakali jest to, że młode czasami zostają z rodzicami i wspólnie opiekują się młodszym rodzeństwem, dopiero, co urodzonymi szczeniakami. Znacznie zwiększa to ich szanse na przeżycie, ponieważ młode są najbardziej narażone na śmierć do 14 tygodnia życia. Dopóki, więc się nie usamodzielnią i nie osiągną wieku dojrzałego, są chronione nie tylko przez swoich rodziców, ale również przez starsze rodzeństwo.
Młode zazwyczaj rodzą się w mocie, w którym średnio są dwa do czterech szczeniąt. Jednak zdarzają się i takie mioty, w których rodzi się sześć małych. Szczeniaki przez pierwsze dziesięć dni są ślepe, dopiero po tym czasie po raz pierwszy otwierają oczy. Jednak przez kolejne kilka tygodni nadal pozostają w norze, w której zostały urodzone. Po około trzech tygodniach młode zaczynają wychodzić z nory i powoli uczą się przebywania na zewnątrz. Jednak początkowo jest to głównie zabawa ze swoim rodzeństwem. W początkowej fazie rozwoju są to zabawy takie jak zapasy, podgryzanie czy też łapanie się nawzajem. Jednak im są starsze, młode Szakale zaczynają bawić się w bardziej "skoordynowany" sposób, uczą się zastawiać zasadzki, gryźć mocniej czy gonić się nawzajem. Młode Szakale dość długo dochodzą do wieku pełnej dojrzałości. Dlatego też ich matki zmieniają miejsce kryjówki swojej rodziny, co dwa tygodnie, aby młode nie stały się łupem innych drapieżników.
Szczeniaki Szakala są karmione przez matkę przez około dwa miesiące. Początkowo jest to mleko matki, jednak później jest to przeżute przez matkę pożywienie. Kiedy osiągną wiek trzech miesięcy stają się nieco bardziej samodzielne.
Wychodzą już z nory, podążają za swoimi rodzicami i uczą się od nich obserwowania otoczenia oraz polowania. Po ukończeniu około szóstego miesiąca są już samodzielnymi myśliwymi. Jednak rodzice nadal się nimi opiekują, karmiąc ich w razie potrzeby i bawiąc się z młodymi.
Czasem zdarza się, że wraz z rodzicami, młodymi zajmuje się starsze rodzeństwo. Czasem przynoszą jedzenie dla młodych, czasem opiekują się nimi i chronią szczeniaki przed zagrożeniami, podczas gdy rodzice udają się na polowanie. Mode są szczególnie narażone na śmierć w pierwszych 14 tygodni życia, dlatego pomoc starszego rodzeństwa zwiększa zdecydowanie ich szansę na przeżycie.
Co je Szakal?
Dziki odpowiednik psa – szakal wbrew stereotypowi, jest wszystkożerny. Ponieważ nie osiąga dużych rozmiarów – jego masa całkowita dochodzi maksymalnie do dwudziestu kilogramów – żywi się głównie drobniejszą zwierzyną, małymi ssakami, ptakami, rybami, a także lubi podkradać jaja. Poluje on nieraz na młode antylopy, jednak jedzą również owoce, leśne jagody czy trawy. Wszystko zależy od tego, jakiego pożywienia jest najwięcej w okolicy. Dlatego jest to gatunek, któremu dość łatwo udaje się przeżyć nawet w dość trudnych warunkach. Szakale to również znani padlinożercy. Dzięki swojemu doskonałemu zmysłowi węchu z łatwością potrafią zlokalizować tego typu zdobycz. Obecnie, kiedy człowiek coraz bardziej ingeruje w środowisko naturalne i poszerza swoje tereny zamieszkania, Szakale nieraz udają się na wysypiska śmieci w celu poszukiwania pożywienia.
Szakale to zwierzęta niezwykle zaradne i łatwo przystosowujące się do zaistniałych warunków. Dlatego nie ma wpływu na ich ilość "rozprzestrzenianie" się ludności i coraz większa ich ingerencja w naturalne środowisko. Jednak zwiększona utrata siedliski powoduje, że granica między dzikim, naturalnym środowiskiem szakali a osiedlami ludzkimi zaciera się powoli. Szakale, więc często postrzegane są jako zagrożenie dla hodowli bydła czy drobiu.
Szakale na wolności bardzo rzadko dożywają wieku dziesięciu lat, jednakże w niewoli potrafią przekraczać barierę nawet piętnastu lat.
Szakal ciekawostki
Szakal złocisty, który ma najszersze występowanie i jest najliczniejszą populacją, łatwo dostosowuje się do
różnych warunków życia i raczej nie grozi mu wyginięcie. Może żyć w różnych warunkach i w szybki sposób adaptuje się do środowiska, w sytuacji, kiedy zmieniają się warunki. Jednak jego krewniacy nie są już tak elastyczni i zaradni. W zależności od poszczególnych gatunków Szakalesą zwierzętami chronionymi. Jednak przedstawicielem tego gatunku, który jest naprawdę zagrożony wyginięciem, jest szakal etiopski.
Szakal etiopski jest ciekawym przedstawicielem gatunku szakali. Nadal są wątpliwości, czy zaliczyć go do rodziny Szakali czy też nie. Wyglądem zdecydowanie bardziej przypomina on lisa. Występuje jedynie w Etiopii
. Zwierze to, jak wielu podobnej wielkości przedstawicieli psowatych. lubi podążać za większymi od siebie drapieżnikami. Wędruje za nimi w pewnej odległości i w ten sposób zdobywa pożywienie. Kaberu, – bo tak inaczej nazywa się szakala etiopskiego – należy do najmniej licznego gatunku psowatych. Szacuje się, że łącznie przedstawicieli tego gatunku jest 600 osobników. Dlatego też należy on do najbardziej zagrożonego wyginięciem. Tak niewielka ich ilość spowodowana była między innymi epidemią wścieklizny, która w 2003 roku zdziesiątkowała gatunek. Prócz chorób, które są głównie przenoszone przez psy, gatunkowi temu zagraża również zanieczyszczenie puli genowej. Samice, bowiem krzyżują się nieraz z psami, dając mieszańce.
Szakale to bardzo hałaśliwe zwierzęta. Członkowie jednej rodziny bądź też grupa szakali wspólnie żyjących komunikują się ze sobą poprzez wrzaski i ujadanie, a także wycie, które przypomina swoim dźwiękiem syrenę. Zwierzęta te wydają przeciągłe i dość nieprzyjemne dźwięki, charakterystyczne jest przy tym dla nich i to, że najpierw odzywa się jeden Szakal, a następnie zwierzęta znajdujące się w okolicy zaczynają mu odpowiadać. Choć Szakalesą zwierzętami nocnymi i dość skrytymi i trudno jest je zobaczyć, uwielbiają dawać o zmierzchu i w nocy prawdziwe koncerty szaleńczego wycia. W ten sposób dają znać innym szakalom, że to terytorium jest już zajęte, albo nawołują się między sobą. Jest to szczególnie często słyszalne wczesną wiosną, kiedy to zaczyna się okres godowy szakali.
Szakale są bardzo zaradne i łatwo przystosowują się do nowych warunków. Zwykle uważa się ich za padlinożerców, ale równie dobrze potrafią polować. Żywią się również owocami i innymi roślinami, a w sytuacji głodu przeszukują wysypiska śmieci w poszukiwaniu pożywienia. Dzięki temu są w stanie przetrwać nawet bardzo ciężkie warunki.
Szakal to obecnie największe po wilku zwierzę Dalmacji, chociaż dzisiaj żyje głównie i niemal wyłącznie na półwyspie Pelješac. Przez to, że prowadzą tryb nocny wypatrzenie ich, gdy poruszają się jedynie pojedynczo albo w parach jest zadaniem dość trudnym. Jednak dzięki ich hałaśliwości z pewnością turystom nie raz uda się usłyszeć szakala. W przeszłości mieszkańcy wspomnianego półwyspu podejmowali nawet próby udomowienia szakala. Jednak nie były to próby udane, ponieważ w ogromnej liczbie przypadków szczenię bardzo szybko umierało.
Należy pamiętać, że ten dziki odpowiednik psa – szakal to zwierzę, które nie nadaje się do hodowania. Ma dziką naturę i niełatwo jest ją poskromić. Powyżej opisane próby potwierdzają to tylko. Chociaż to krewniak psa, jest on jednak dziki i niech takim też pozostanie. Jeśli nie będziemy zbyt ingerować w jego środowisko, nie będzie nam również wchodził w drogę.